As Andrómenas e outros contos
Estes días morriñentos de auga esfarelada batendo lene nos cristais da xanela, mergúllanme nas lembranzas de cativo. O fardel das bágoas non choradas porfía por desatar o cordel e deixar que fuxan ceibes e manquen nos meus miolos, que furen as agullas esquecidas nos sucos do meu cerebro, ata chorar sangue polos ollos.
Teño medo a miña dor, pero máis medo aínda teño á dor dos meus. Esvarar polo Asneiro está preto, sinto a chamada con claridade, agochadas as gadoupas negras entre as pingas da chuviñada procúranme, e a piolla que contamina a roupa branca do armario, na vella casa de Cándido, comeza a aniñar na miña pel, bochas húmidas, anunciando a fin da camiñada.
Agora a noite cingue a rabela da vida, as nubes escuras cheas de pingueiras cichan na vella cociña e mexan no lume da lareira. Unha lareira cativa que coma pantasma vella vive soíña no meu maxín.
É Outono, o aroma das castañas asadas mesturase co teu recendo papá, fragrancia inesquecible, enchente agarimosa, aloumiño no lombo dunha troita fuxidía que loitou por non torcerse por grande que fora a tronada, negando a comodidade das augas mansas para nadar contra a corrente, loitar coa inxustiza viñera de onde viñera.
As achas de carballo húmidas deitan a auga fervendo nas brasas, e o fume, reméxese buscando os buratos entre as táboas do tellado denegrido dos outros fumes que rubiron antes buscando a noite ou o luar. Que ben cheira en Ribas do Asneiro!
Os fumes, os outros, os das vaidades non camiñan xuntos, van da man collidos da fachenda, do mirar cara abaixo; coma a merda das galiñas na táboa do cumio do poleiro, nin tan sequera iso, porque o esterco alimenta a terra. Agora devagar, mentres vou esvarando, dígovos se vistes en min algún fume semellante; perdoade a miña falla e recordade que nunca quixen ser así; foi un accidente, unha fochanca nun camiño, unha pegada dunha vaca na lama, antes da xeada.
Quero contarche papá, que sinto unha calma e un acougo coma o que tiñas ti, levo percurandoa toda a vida, e se cadra atópoa para toda a morte fora de Ribas do Asneiro onde todo comezou, ou no remate do mundo na casiña de Corrigatos onde arrincou o outro mundo meu, coa Bertiña, os fillos, as noras, os netos, os sobriños e os seus xermolos que tamén son netos meus.
Meu pai querido, como te me pareces a Pessoa, es cuspidiño nos ollos e no desacougo, emigrado a Venezuela, se cadra es o Ricardo Reis galego, tamén a ti che dicían doutor.
Ti enchías de poemas os ollos ao falar, de ledicia as festas, cantando ou bailando coa escoba, para agochar detrás do bigote os recordos da que perdiches; Pessoa non casou para non perder e ti gañaches tanta perda, que casaches para sempre.
Cando o acordo da vida reclame aos poetas mortos e saian as luciñas dos vagalumes aos camiños, ti virás «de ganchete» co de Lisboa, botarédeslle uns grolos nas tabernas do Cruceiro, e baixaredes cara o Asneiro, os dous, falando das cartas de amor ridículas, que escribistes, el mentres Ofeliña vivía, ti cando Carmiña finou.
Eu polo de agora, vou loitar para quedarme un anaquiño máis, pero marcharei contento cando toque porque a vida, deixoume vivir as Andrómenas que soñei, moito obrigado meu paiciño, por ensinarme a vivir, por aloumiñarme nas noites e por axudarme a rir, polas olivas que me dabas para que durmira de meniño, polas garatuxas que me das nestas noites tristeiras, polo teu agarimo na mans e polas bágoas lixeiras.
Polas cartas de «amor ridículas» que eu tamén escribo a cotío, eu disimulo o nome e bauticeinas «Andrómenas», ti, «agarimos de amor» lles chamaches e o Pessoa “desatinos”, poida que sexan tan só, os camiños a cabalo do infindo.
Avelino Jácome
