As Andrómenas e outros contos
En Ribas do Asneiro, cando anoitece, érguense as sombras das xestas nos camiños e óese cantar a curuxa. Canta a curuxa ou berra? Ouvean os lobos cantigas de amor. Quen sabe o que acontece na cabeza dun meniño cando anoitece no Asneiro!
Se deitas a cabeza enriba do raíl da vía do tren, podes adiviñar o futuro. Os rapaces pensamos que o futuro agarda entre os marcos, e podemos xogar coas pedras a ver quen atina os números debuxados nas sinais que indican a quilometraxe.
Os rapaces en Ribas do Asneiro sabemos que o tren leva aos nosos irmáns a procurar soños fóra, e as xanelas do Expreso das once, que se visten de luces de cores na noite, son unha esperanza que agarda o seu regreso.
Na estación de Vilanova hai un reloxo parado por cada un dos que tivo que marchar, e ponse en marcha cando albisca a luz do tren na saída do túnel, ou o asubío da locomotora e o renxer dos freos, anunciando unha alborada de encontros, a chegada daquel orfo de agarimos que volve ao seu fogar, ao fume da lareira e aos bicos de seu pai.
Eu tamén tiven que tomar o tren para afastarme dos agarimos, ata que despois de chorar, regresei. Atravesar o túnel foi como renacer; foi despois daquela tarde, daquela triste tarde cando anoiteceu lonxe da miña casiña.
Foi aquela tarde, aquela triste tarde, cando morrín despois de cruzar a Ribada, entre o agro de Orosa e a congostra da Regada. Chovía e eu tamén me mollaba; os orfos viaxan sós e sempre se lles seca a alma.
Aquela tarde do dous de marzo, aquela triste tarde do día do meu aniversario, chorei coma se nunca chorara; os orfos, cando choramos, inventamos novas bagoas.
Os que nin coñecemos nai choramos de primeiro por un burato descoñecido, por un oco baleiro, coma as vacas no quinteiro, que non saben onde irán: se de volta para a corte ou de ida para o pasteiro.
A primeira morte que lembro foi cando, despois da malleira que, por moito que doera, non chegou a doer tanto coma me doeu a soidade de non ter quen me coutara o pranto.
Chorei agochadiño nun suco, agardando unha esperanza; unha garatuxa, un aloumiño, mais só recibín frío e máis frío. Bagoando, remexín na terra cos meus pés de meniño, cavando dalgún xeito, da morte o buratiño.
Mais aquela tarde, aquela triste tarde, erguinme, cheo de lama e tremendo, e inventei outra vida das tantas que fun tecendo, agromando novos ceos no meu maxín de neno.
A vida deume outras malleiras tan inxustas coma aquela, pero non lle torcín a faciana, nin deixei que o medo me vencera; turrei coma a Marela polo arado na veiga.
Aínda que me quixeran poñer o bozo, non deixei que me torceran.
Os que morremos moitas veces, poida que outras tantas resucitemos; os orfos imos e vimos entre congostras e ríos, buscando unha luz, buscando un resío. Eu atópoo case sempre en Ribas do Asneiro, no lugarciño dos Muíños.
Cando me baixei do tren, despois daquela tarde, daquela triste tarde, corrín coma unha lontrega buscando ao meu paiciño, e ti agardabas amoroso. Non fixo falta falar moito; abrazáchesme e bicáchesme a cariña. Eu sentín que recuperaba a alma mentres a auga facía sons de arrolos na fervenciña do Pio.
—Non me quero marchar nunca máis, papá —dixen.
Ti pasaches a túa manciña agarimosa polos meus cabelos e dixeches:
—Nin eu deixarei que te leven.
Os dous xuntiños camiñamos cara á cociña. O fume da lareira lambeume a cara e volveu o sorriso á miña faciana. Pensei: “Algún día, se preciso un recordo, agarrarei este e escribirei unha Andrómena. Buscarei as forzas que precise entre a fe no meu Deus e as correntes do Asneiro, e non deixarei que me venza o medo”.
Avelino Jácome
