No inverno, gustáballe estar ao carón dun braseiro que prendía antes do anoitecer. Vides secas e restos das cepas da viña centenaria, alumeaban a candea. O avó gozaba, mirando sempre cara ao sur na galería da casa, no fermoso barrio vello.
Nado en Vilardevós, berce dos máis intrépidos e tenaces contrabandistas da raia, onde o silencio e a nocturnidade, permitía o intercambio das mercadurías entre as patrias queridas. Tanto lle porfiei ao vello, que axiña comenzou a relatar con parsimonia unha das andanzas no límite do ben e do mal. Quedei parvo, escoitando o acontecido. O relato doce embruxoume acaparando a atención, daquel neno inquedo con ansias de saber.
“Era noite pecha, das que coa ausencia da lúa amosábase tenebrosa. Unha fila de burros, alquilados días antes no contorno, baixaba por camiños inhóspitos preto de Tomonte e Xixirei, onde o amor floreceu entre a galega e o lusitano, o son mesturado de muiñeira e fado. Deixamos a “Cidadela” coa forza sonora da fervenza rompendo o silencio. Un cargamento de café foi o motivo do madrugón, e como mandan as lendas dos antergos, os sacos no lombo dos animais, apilados extratexicamente. A carga, alternaba saco de café con saco de patacas, por mor das vixilancias rutinarias dos guardiñas e carabineiros. Todo estaba baixo control aparente. Paseniño, fumos facendo o percorrido . No “salto do cabalo” ,unha tormenta de auga, complicou os carreiros. Acollimonos entre os carballos, e apuramos un cigarro para relaxar a tensión. Paseniño baixamos por Vilardevós, Santa María, Trasigrexa e Osoño, ata chegar ao pobo de Ábedes, preto do balneario. O túnel de ‘negrillos ao carón da estrada facían a noite mais escura.
De súpeto, unha parella de gardas apareceu no camiño, dándonos o alto! Procurei calmar a situación. Un dos gardas, era dos de sempre, nas noites de traxín. O outro parecía máis noviño, e non o ollara xamais. O garda vello gozaba coa complicidade da situación, mentres a intranquilidade do rapaz, delatábao como novato. Foi entón, cando apareceu a “cala” de inspección, aquel artiluxio temido por
tódolos contrabandistas, unha vara longa, cun canalciño no medio, que só con clavalo no saco baixaban os graos de café rodando ata a man do executor. «Neno, clava os saco», ordenou o veterán. O “picoleto” novo, espetou con tanta ansia, que a cala marchou dereitiña ao bulto das patacas, deixando o saco clandestino impoluto, co indulto da providencia, e o meu corazón a piques de estourar.
Saímos daquela con sorte, amparados pola maxia do contrabandista, e como non, polo azar imprudente, que desta vez caeu do noso lado».
O vello sacou a boina e rañou a cachola cun xesto que manaba liberación, aínda que xa pasara máis de medio século dende o acontecido. O palillo danzaba con velocidade polos seus beizos. Fixen preguntas inocentes que non tiveron resposta. O avó miroume aos ollos, e cun sorriso complice, deixoume coa intriga. Cicais serían as luces e sombras doutros viaxes, que tal vez, non chegaron ao seu fin, pero que formarán parte do silencio, tesouro inalterábel do contrabandista.
Hai máis dunha década, que pola iniciativa acertada do Concello de Vilerdevós, pódese camiñar pola ruta do contrabando, e disfrutar con andainas, polos camiños, que algún día fixeron aqueles homes cargados de prosperidade e incertidume.
As verbas directas dos protagonistas, contadas con xenerosidade, superan sempre calquera modo de expresión para reflexar a realidade.
Por todo iso, hoxe dende aquí, quixera facer unha lembranza a os homes do contrabando en Vilardevós, por formar parte das entrañas dun xeito de vida, que na “raia”, terán perpétuamente a complicidade das súas xentes.
Querido avó, alá onde esteas, que o San Roque te bendiga, e gracias por deixarme as historias do contrabando, contadas sinxelamente dende o corazón.
Miguel A. Prieto “Chitin”
SOURCE: Contrabando da vida
